Ο Μάξιμος διακρίνει τρία επίπεδα της γνώσης. 1.Η Αίσθηση.
Την δυνατότητα της κατ' αίσθηση γνώσεως των όντων την δώρισε ο Θεός στον άνθρωπο, για να λειτουργήσει αυτή ως αρωγός στην προσπάθεια του ανθρώπου να γνω¬ρίσει τον Δημιουργό του. Η ίδια η κτίση , ανταποκρίνεται στην αισθητική λειτουργία του προσώπου με την δική της φυσική δύναμη. Η σχέση της αισθητικής λειτουργίας προς τα κτίσματα φαίνεται ως μία και ενιαία κίνηση και θεμελιώνει την διαλε¬κτική σχέση του ανθρώπου και του κόσμου μέσω της αίσθησης. Κυρίως η λειτουργία της όρασης καθιστά άμεσα προφανή αυτήν την σχέση.
Η ψυχή στην άρρηκτη σύνδεσή της με το σώμα και τα αισθητήρια όργανα αποκτά πείρα των αισθητών πραγμάτων και τα παραπέμπει ως φαντάσματα στο νου. Η φυσική πρόσληψη των αισθητών μέσω των αισθήσεων σχηματίζει τις πολύμορφες γνωστικές αντιλήψεις των αντικειμέ¬νων. Η ψυχή προσπαθεί να οικειοποιηθεί την σοφία όσων βλέπει, την σοφία των λόγων· αυτή δεν είναι άλλη από την παρουσία του Θεού στον κόσμο. Συλλέγοντας ο άνθρωπος τους λόγους των όντων, οικειοποιείται παράλληλα και την δημιουργικότητα της σοφίας του Θεού· γίνεται δημιουργός ενός πνευματικού κό-σμου .
2. Λόγος :Συγκεντρώνει τα δεδομένα των αι¬σθή¬σεων μεταμορφώνοντας την αισθητή εμπειρία σε επιστημονική γνώση. Λειτουρ¬γεί έτσι ως σύνδεσμος ανάμεσα στην αίσθηση και τον νου. Αλλά ούτε η λογική δύναμη του ανθρώπου εξαντλεί τις γνωστικές του δυνατότητες, μέση υπάρχουσα τύ¬πων και αληθείας. Η γνώση ἡ ἐν μόνῳ τῷ λόγῳ κειμένη καὶ τοῖς νοήμασιν έχει σχετικό χαρακτήρα, και δεν μπορεί να ταυτιστεί με την αλήθεια. Ο λόγος επιτυγχάνει έτσι την συνάφεια αίσθησης και νου.Ο λόγος εξευγενίζει και λογοποιεί τις αισθήσεις
3. Νους: Η γνωστική κίνηση του νου δεν περιορίζεται μόνο στην διανοητική ενέργεια· ο νους συ¬ναιρεί και υπερβαίνει το σύνολο των γνωστικών δυνάμεων, αντιπρο¬σω¬πεύει την καθολική γνωστική δυνατότητα της ψυχής· είναι το όργανο της προσωπι¬κής έκστασης του ανθρώπου ρος τον κόσμο. H γνώση του νου είναι γνώση εμπειρική. Yπερβαίνει και την κατακερματισμένη αισθητηριακή εμπειρία και την λογική επεξεργασία της. Ο νους, εκτείνει την γνωστική του λειτουργία πέρα από τις λειτουργίες και των σωματικών αισθήσεων και του λόγου. Η γνώση του νου είναι γνώση κατ' ἐνέργειαν, άπαυστη και ατέλεστη. Παρέχει συνολική κατάληψη του αντικειμένου της. Στην παρούσα ζωή, ενώ ο νους προσλαμβάνει τον κόσμο, ανακαλύπτει σ' αυτόν πολλές και διάφορες θείες ενέργειες, και διδάσκεται πως κάθε θεία ενέργεια υποσημαίνει τὸν Θεὸν ἀμερῶς ὅλον. Έτσι, ο ενικός χαρακτήρας του νου αντανακλά την ενότητα του Θεού.
Οι τρεις καθολικές κινήσεις της ψυχής, η αίσθηση, ο λόγος και ο νους, συνάγονται σε μία, ενεργοποιούνται συμπληρωματικά αλληλοπεριχωρούμενες
Η κοσμολογία του Μάξιμου Ομολογητή οδηγεί στη θέωση.
Βασικές αρχές αυτής της κοσμολογίας: Όλα τα όντα κινούνται. Η κίνηση είναι ουσιώδες χαρακτηριστικό της φύσης τους. Η αιτία της κίνησης είναι και αιτία της ύπαρξής τους. Η έναρξη, της κίνησης , ταυτίζεται με την εκ Θεού γένεσή τους, αλλά και η συντήρηση των όντων στο εἶναι προϋποθέτει την ακατάπαυστη δημιουργική Ενέργεια του Θεού. Τα όντα συντηρούνται μόνο όταν βρίσκονται σε σχέση με τον Κτίστη τους. Δεν είναι αυτοκινούμενα, αλλά και κινούν το ένα το άλλο. Συγκρατούνται έτσι στην ύπαρξη αποτελώντας έναν κρίκο στην αλυσίδα αλληλοδιάδοχων κινήσεων. Η μετάδοση της κίνησης από το Θεό στα όντα είναι η ίδια η ζωογόνος και ζωοποιός αγάπη Του, η ερωτική Του έκσταση προς αυτά.
Τα όντα δεν υπάρχουν από μόνα τους. Η φύση δεν είναι μια στατική πραγματικότητα. Η ύλη κινείται. Ακινησία της ύλης θα σήμαινε αποθέωσή της. Θεμέλιο της κοσμολογικής σκέψης , είναι η απόλυτη διάζευξη ανάμεσα στο άκτιστο που είναι ο Θεός και το κτιστό που είναι ο κόσμος. Η Εκκλησία διακρίνει σε δύο επίπεδα τα όντα και το θείο. Θεωρεί ότι η κλίμακα των όντων καλύπτει την κλίμακα του υπαρκτού, όχι όμως το Θεό. Η ανθρωποκεντρική κλίμακα του υπαρκτού των αρχαίων φιλοσόφων περιλάμβανε και το θεό στις βαθμίδες της. Ο Μάξιμος διατυπώνει την άποψη ότι ο λόγος της φύσης των όντων τον εναπόθεσε ο Θεός με την γέννησή τους. Τα όντα κινούνται με την θέληση του θεού. Όμως όλα τα όντα σε σχέση με τον λόγο που έλαβαν υπόσταση, είναι εντελώς ακίνητα. Σε σχέση με τον λόγο της κατάστασή τους κινούνται, με σκοπό την επιστροφή τους στον Θεό. Τα όντα μέσα από αυτή την κίνησή τους επιθυμούν την πληρότητα της ύπαρξής τους. Η παραπάνω κίνηση απαιτεί πόθο.
Όσοι δεν είναι επαρκώς εξοικειωμένοι με την πνευματική ζωή ενός αυθεντικά θεολογούντος ανθρώπου, πράττουν ενάρετα χωρίς να έχουν τη γνώση των κρυφών λόγων της αρετής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου