Ἁγιολόγιον - Νοέµβριος 13

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος, Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως

Ὁ µεγάλος αὐτὸς πατέρας καὶ διδάσκαλος τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας γεννήθηκε στὴν Ἀντιόχεια τὸ 347 µ.Χ. Πατέρας του ἦταν ὁ στρατηγὸς Σεκοῦνδος καὶ µητέρα του ἡ Ἀνθοῦσα. Γρήγορα ἔµεινε ὀρφανὸς ἀπὸ πατέρα, καὶ ἡ µητέρα του - χήρα τότε 20 ἐτῶν - τὸν ἀνέθρεψε καὶ τὸν µόρφωσε κατὰ τὸν καλύτερο χριστιανικὸ τρόπο. Ἦταν εὐφυέστατο µυαλὸ καὶ σπούδασε πολλὲς ἐπιστῆµες στὴν Ἀντιόχεια - κοντὰ στὸν τότε διάσηµο ῥήτορα Λιβάνια - ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀθήνα, µαζὶ µὲ τὸν ἀγαπηµένο του φίλο Μ. Βασίλειο. Ὅταν ἀποπεράτωσε τὶς σπουδές του ἐπανῆλθε στὴν Ἀντιόχεια καὶ ἀποσύρθηκε στὴν ἔρηµο γιὰ πέντε χρόνια, ὅπου ἀσκήτευε προσευχόµενος καὶ µελετῶντας τὶς Ἅγιες Γραφές. Ἀσθένησε ὅµως καὶ ἐπέστρεψε στὴν Ἀντιόχεια, ὅπου χειροτονήθηκε διάκονος -τὸ 381, σὲ ἡλικία 34 ἐτῶν - ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀντιοχείας Μελέτιο. Ἀργότερα δὲ ἀπὸ τὸν διάδοχο τοῦ Μελετίου Φλαβιανὸ χειροτονήθηκε πρεσβύτερος σὲ ἡλικία 40 ἐτῶν. Κατὰ τὴν ἱερατική του διακονία ἀνέπτυξε ὅλα τὰ ψυχικά του χαρίσµατα, πύρινο θεῖο ζῆλο καὶ πρωτοφανὴ εὐγλωττία στὰ κηρύγµατά του. Ἔσειε καὶ συγκλόνιζε τὰ πλήθη τῆς Ἀντιοχείας καὶ συγκινοῦσε τὶς ψυχές τους βαθύτατα. Ἡ φήµη του αὐτὴ ἔφτασε µέχρι τὴν βασιλεύουσα καὶ ἔτσι, τὴν 15η Δεκεµβρίου 397, µὲ κοινὴ ψῆφο βασιλιὰ Ἀρκαδίου καὶ Κλήρου, ἔγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κάτι ποὺ ὁ ἴδιος δὲν ἐπεδίωξε ποτέ. Καὶ ἀπὸ τὴν θέση αὐτὴ ὁ ἱερὸς Χρυσόστοµος, ἐκτὸς ἄλλων, ὑπῆρξε αὐστηρὸς ἀσκητὴς καὶ δεινὸς ἑρµηνευτὴς τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὰ πολλὰ συγγράµµατά του (διασώθηκαν 804, περίπου, ὁµιλίες του). Ἔργο ἐπίσης τοῦ Χρυσοστόµου εἶναι καὶ ἡ Θεία Λειτουργία, ποὺ τελοῦµε σχεδὸν κάθε Κυριακή, µὲ λίγες µόνο, ἀπὸ τότε µετατροπές. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστοµος κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πατριαρχείας του, ὑπῆρξε ἀδυσώπητος ἐλεγκτὴς κάθε παρανοµίας καὶ κακίας. Αὐτὸ ὅµως ἔγινε αἰτία νὰ δηµιουργήσει φοβεροὺς ἐχθρούς, καὶ µάλιστα αὐτὴν τὴν αὐτοκράτειρα Εὐδοξία, ἐπειδὴ ἤλεγχε τὶς παρανοµίες της. Αὐτὴ µάλιστα, σὲ συνεργασία µὲ τὸν τότε Πατριάρχη Ἀλεξαδρείας Θεόφιλο (ἑνὸς µοχθηροῦ καὶ ἀσεβοῦς ἀνθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνοµη) ἀπὸ 36 ἐπισκόπους (ὅλοι τους πνευµατικὰ ὕποπτοι καὶ δυσαρεστηµένοι ἀπὸ τὸν ἅγιο) στὸ χωριὸ Δρῦς τῆς Χαλκηδόνας καὶ πέτυχε τὴν καθαίρεση καὶ ἐξορία τοῦ Ἁγίου σ᾿ ἕνα χωριὸ τῆς Βιθυνίας. Ἡ ἀπόφαση αὐτὴ ὅµως, τόσο ἐξερέθισε τὰ πλήθη, ὥστε ἀναγκάστηκε αὐτὴ ἡ ἴδια ἡ Εὐδοξία νὰ τὸν ἀνακαλέσει ἀπὸ τὴν ἐξορία καὶ νὰ τὸν ἀποκαταστήσει στὸ θρόνο µὲ ἄλλη συνοδικὴ ἀθωωτικὴ ἀπόφαση (402). Ἀλλὰ λίγο ἀργότερα, ἡ ἀσεβὴς αὐτὴ αὐτοκράτειρα, κατάφερε καὶ πάλι νὰ ἐξορίσει τὸν Ἅγιο (20 Ἰουνίου 404) στὴν Κουκουσὸ τῆς Ἀρµενίας καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὰ Κόµανα, ὅπου µετὰ ἀπὸ πολλὲς κακουχίες καὶ ἄλλες ταλαιπωρίες πέθανε τὸ 407 µ.Χ. Ὁ Μ.Ι. Γαλανὸς στὸν Συναξαριστή του, µεταξὺ τῶν ἄλλων, ἀναφέρει γιὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστοµο, ὅτι ὑπῆρξε καὶ ἀναγνωρίζεται ὡς ὁ πιὸ ἄριστος καὶ δηµοφιλὴς διδάσκαλος τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Κανένας δὲν ἐξήγησε ὅπως αὐτός, µὲ τόσο πλοῦτο καὶ τόση σαφήνεια τὰ νοήµατα τῶν θείων Γραφῶν, οὔτε δὲ ὑπῆρξε ἐφάµιλλός του στὴν ἑτοιµολογία, τὴν ἁπλότητα, ἀλλὰ καὶ στὴ φλόγα καὶ τὴ δύναµη τῆς ῥητορείας. Ὑπῆρξε ῥήτορας θαυµαστός, λογοτέχνης ἀπαράµιλλος, βαθύτατος καὶ διεισδυτικότατος, ψυχολόγος καὶ καταπληκτικὸς κοινωνιολόγος µὲ αἴσθηµα χριστιανικῆς ἰσότητας, χωρὶς προνοµιούχους, µὲ καθολικὴ ἀδελφότητα. Ἀνήκει σ᾿ αὐτοὺς ποὺ φαίνονται «ὡς φωστῆρες ἐν κόσµῳ», δηλαδὴ σὰν φωτεινὰ ἀστέρια µέσα στὸν κόσµο. Νὰ σηµειώσουµε ἐδῶ, ὅτι ὁ ἱερὸς Χρυσόστοµος πέθανε τὴν 14η Σεπτεµβρίου, ἀλλὰ λόγω ἑορτῆς τῆς ὑψώσεως τοῦ Τιµίου Σταυροῦ µετατέθηκε ἡ ἑορτὴ τῆς µνήµης του τὴν 13η Νοεµβρίου. Ἐπίσης τὴν 15η Δεκεµβρίου ἑορτάζουµε τὴ χειροτονία του σὲ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τὴν 27ή Ἰανουαρίου τὴν ἀνακοµιδὴ τῶν λειψάνων του, ἀλλὰ ἡ µνήµη του ἑορτάζεται καὶ τὴν 30ή Ἰανουαρίου µαζὶ µὲ τὸν Μ. Βασίλειο καὶ τὸν Ἁγ. Γρηγόριο τὸν Θεολόγο. Καὶ τέλος τὴν 26η Φεβρουαρίου ἑορτάζουµε τὴν µνήµη τῆς χειροτονίας του σὲ πρεσβύτερο.

Ὁ Ἅγιος Δαµασκηνός ὁ Νέος Ὁσιοµάρτυρας ὁ Κωνσταντινουπολίτης

Καταγόταν ἀπὸ τὸν Γαλατὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὀνοµαζόταν Διαµαντῆς. Οἱ γονεῖς του, εὐσεβεῖς χριστιανοί, ὀνοµαζόταν Κυριάκος καὶ Κυριακή. Ὁ Διαµαντὴς σὲ µικρὴ ἡλικία ἔµεινε ὀρφανός, καὶ γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴν ὀργὴ τῶν Τούρκων, γιὰ κάποιο του παράπτωµα, ἀναγκάστηκε νὰ ἀσπαστεῖ τὸν ἰσλαµισµό. Ἀργότερα ὅµως µετανόησε καὶ πῆγε στὸ Ἅγιον Ὄρος. Ἐκεῖ, στὸ Μοναστήρι τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἔγινε µοναχὸς µὲ τὸ ὄνοµα Δαµασκηνὸς καὶ ἀσκήθηκε στὴν ἀρετὴ γιὰ 12 χρόνια. Τὸν κατέλαβε ὅµως ὁ πόθος τοῦ µαρτυρίου καὶ µαζὶ µὲ τὸν ἀπερχόµενο ἀπὸ τὴν Λαύρα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Διονύσιο, ἦλθε στὴ Βασιλεύουσα. Ἐκεῖ δηµόσια κήρυττε τὸν Χριστὸ καὶ προέτρεπε τοὺς µουσουλµάνους ν᾿ ἀρνηθοῦν τὸν Μωάµεθ. Οἱ Τοῦρκοι τὸν πέρασαν γιὰ τρελὸ καὶ στὴν ἀρχὴ δὲν τοῦ ἔδωσαν σηµασία. Ἀλλ᾿ ὁ Δαµασκηνός µε τὰ κηρύγµατά του ἔγινε τόσο προκλητικὸς στοὺς Τούρκους, µὲ ἀποτέλεσµα νὰ τὸν συλλάβουν καὶ ἀφοῦ σκληρὰ τὸν βασάνισαν, τὸν ἀποκεφάλισαν µπροστὰ στὴν πόρτα τοῦ Πατριαρχείου στὶς 13 Νοεµβρίου 1681. Τὸ λείψανό του ἐνταφιάσθηκε στὸ ναὸ τῆς Θεοτόκου, στὴ νῆσο Χάλκη.